KARAR: 1940-1946 yılları arasında çekilen bu fotoğraf, İsrail’in kuruluşundan önce Filistin’in Kudüs kentindeki bir sokağı doğru bir şekilde tasvir ediyor.

Fotoğraf, 1948 yılında gerçekleşen İsrail’in kuruluşundan önce Batı Kudüs’teki bir caddeyi tasvir etmektedir. Fotoğraf Kongre Kütüphanesi web sitesinde “Prenses Mary Caddesi ve arka planda Rex Sineması, Batı Kudüs” başlığı altında yer almaktadır. Fotoğrafın Matson Fotoğraf Servisi tarafından 1940 ile 1946 yılları arasında çekildiği belirtilmektedir.

Sokağın İngiliz Mandası dönemindeki adı olan Prenses Mary Sokağı, İsrail hükümeti tarafından Shlomzion Hamalka Sokağı olarak değiştirilmiştir.

Fotoğraf, 1898-1946 yılları arasında Filistin’de çekilen fotoğraflardan oluşan “Matson (G. Eric ve Edith) Fotoğraf Koleksiyonu” adlı geniş bir fotoğraf koleksiyonuna aittir.

Kongre Kütüphanesi dosyasındaki notlardan biri, fotoğrafın fotoğrafçının kayıt defterinde Hayfa’da çekilmiş olarak yanlış tanımlandığını söylüyor, ancak fotoğrafın çekildiği yerin Kudüs olarak teyit edilmesine yol açmış olabilecek bir ipucu, Rex Sineması’nın caddenin ilerisinde, fotoğrafın arka planında görülebilmesiydi.

Rex Sineması

İsrail Ulusal Kütüphanesi’nin bir blog yazısına göre Rex Sineması, İngiliz Mandası’nın çekişmeli döneminde Araplar ve Yahudiler için ikonik bir buluşma yeri olarak hizmet verdi. Hatta 2020’de “Cinema Rex” adlı bir kısa film bile gösterime girmişti. İnternet Film Veritabanı’nda (IMDb) filmin başlığı şu şekilde yer alıyor: “Bölünmüş bir şehirde, rakip taraflardan iki çocuk Cinema Rex’te buluşur. Adam sadece İbranice, kız ise sadece Arapça konuşmaktadır. Büyülü bir dil olan sinemaya dayanan gerçek bir dostluk kurmayı başaracaklardır.”

Mayıs 1939’da tiyatroya yönelik iki ana saldırıdan ilki, Filistin’e Yahudi göçünü sınırlayan İngiliz Beyaz Kitabı’na tepki olarak Irgun (Yahudi sağ kanat yeraltı hareketi) tarafından başlatıldı. Irgun’un ikinci saldırısı BM Bölünme Planı‘nın açıklanmasının ardından yaşanan şiddet olayları sırasında gerçekleşmiş ve Aralık 1947’de bir grup Arap genci Prenses Mary Caddesi’nin ticari bölgesine saldırmıştır. Irgun, olaydan sonra Rex Sineması’nın tahrip edilmesinin sorumluluğunu üstlendi.

İsrail Ulusal Kütüphanesi editörlerinden Shir Aharon Bram’a göre, “Irgun’un iki saldırısından (bazıları buna terör eylemi diyor) sonra, 1.300 kişilik muhteşem sinema yıkıldı ve terk edildi.” “Sonunda yıkıntıları üzerine Israel Brothers şirketi tarafından bir alışveriş merkezi inşa edildi.”

Bu fotoğrafın çekildiği Mamilla mahallesi neredeyse doğrudan Doğu ve Batı Kudüs arasındaki sınırda yer alıyor ve Müslüman ve Yahudi toplumları için en kutsal yerlerden ikisi olan Mescid-i Aksa ile Batı Duvarı‘na yaklaşık 20 dakikalık yürüme mesafesinde bulunuyor.

İsrail’in kurulmasından önce Filistin olarak bilinen toprakların sadece Arap nüfustan oluşmadığını, Filistinli Yahudilerin yüzyıllardır bölgede yaşadığını ve Filistin‘deki ilk Alman kolonisinin İsrail’in kurulmasından çok daha önce, 1868 yılında Hayfa’da kurulduğunu belirtmek gerekir.

Söz konusu fotoğraf, “Alman Kudüs’ü” başlıklı bir kitabın kapağı olarak bile kullanılmıştır: Alman yazar Thomas Sparr’ın “Kutsal Şehirdeki Bir Alman-Yahudi Mahallesinin Olağanüstü Yaşamı” adlı kitabının kapağı olarak da kullanılmıştır.